تصویر |
| شرح: |
مرتضی حنانه در یازدهم اسفند 1301 شمسی در تهران چشم به جهان گشود. او که در خانواده ای اهل دانش و فرهنگ پروش یافت، از دوران کودکی علاقه شدیدی به موسیقی داشت. در سال 1313 به درخواست پدرش وارد هنرستان عالی موسیقی می شود و زیر نظر سرگرد غلام حسین مین باشیان به فراگیری اصول تئوری و عملی موسیقی می پردازد. در سال 1317 با استخدام استادان خارجی (چک)، فراگیری ساز هورن را نزد رودلف اوربانتس آغاز می کند. در همین سالها به تحصیل کمپزسیون و تکمیل نوازندگی هورن-پیانو می پردازد و قطعات کوچکی را برای دو و چار هورن می نویسد. در سال 1321 با گرفتن دیپلم هنرستان عالی، آمادگی آن را می یابد تا با راهنمایی پرویز محمود رهبری ارکستر را به طور تجربی بیاموزد. به همین دلیل ، تحصیل موسیقی (کمپزسیون) را نزد محمود ادامه می دهد و پس از تشکیل ارکستر سمفونیک تهران به رهبری پرویز محمود در سال 1321، حنانه در سِمَت هورن نواز اول این ارکستر مشغول به کار می شود و همزمان در هنرستان موسیقی نیز به تدریس ادامه می دهد. در سال 1331 با مهاجرت پرویز محمود و روبیک گریگوریان به خارج کشور، حنانه رهبری ارکستر سمفونیک تهران را بر عهده می گیرد. در این سال ها آثار مختلفی را با ارکستر اجرا می کند و موسیقی فیلم مستند ایران طلای سیاه را می نویسد. در سال 1333 اثر معروف خود سوئیت شهر مرجان را می سازد و آن را در کنسرتی با مناسبت هزاره ی ابن سینا با ارکستر سمفونیک اجرا می کند. بعد از اجرای این کنسرت موفق به اخذ بورس تحصیلی در ایتالیا از آقای چرولی، سفیر وقت این کشور می شود و برای تحصیل به ایتالیا می رود.
از سال 1333 تا 1335 در مدرسه ی عالی موسیقی واتیکان به تحقیق در مورد موسیقی مذهبی اروپا می پردازد و موسیقی عروس دجله را هم در این ایام می نویسد. از سال 1336 تا 1339 نزد مانسترو کاردوچی در رُم به تحصیل در رشته ی کمپزیسیون مشغول می شود و برای تامین کمک هزینه تحصیلی خود همراه با حسین سرشار و پروین زرین پور به کار دوبلاژ فیلم های ایتالیایی به فارسی می پردازد. تحصیل در رشته ی موسیقی فیلم در چینه چیتا زیر نظر کاندِلّی و فرارا، رهبران ارکستر، از فعالیت های دیگر او در این سالهاست. حنانه در سال 1340 با کوله باری پر از دانسته ها و تجربه ها به ایران باز می گردد و دوره تازه ای از فعالیت هنری را آغاز می کند. در همین سال اثر دوئه پتسی پر ارکسترا (دو قطعه برای ارکستر) را به شیوه دودکافونیک خلق می کند، امّا تصمیم می گیرد که برای ارتقا و جهانی کردن موسیقی ایرانی، شیوه ای خاص را برگزیند، نه این که به شیوه غربی بنویسد. او با پیروی از این ایده به نوشتن آثاری ارکسترال، پلی فونیک و هارمونیک روی تم های موسیقایی گوشه و کنار سرزمین خویش می پردازد و می کوشد تا به سبک شخصی یا بیان ویژه ی خود دست یابد. به تعبیر حنانه، نوشتن موسیقی به شیوه مدرن یا دودکافونیک، افزودنِ چیزی به فرهنگ غرب است، نه به فرهنگ ایران زمین. در این تلاش و برای رسیدن به این خواسته است که در پی تحقیق و مطالعه گسترده در زمینه موسیقی ایرانی، موفق به اختراع هارمونی زوج می شود. در سال 1341 به عضویت شورای موسیقی رادیو درمی آید و سپس ریاست آن را عهده دار می شود. در همان سال ارکستر فارابی را در رادیو تشکیل می دهد و در مقام رهبری و سرپرستی هنری ارکستر، آثاری را برای این ارکستر می نویسد و اجرا می کند. ترجمه جزوه ارکستراسیون اثر شارل کوکلن از فعالیتهای دیگر حنانه در همین ایام است.
در فاصله سالهای 44 تا 47 از طریق اداره رادیو به سمینار بین المللی آهنگسازان رادیو و تلویزیون یونسکو اعزام می شود و یکی از آثار خود به نام اوراتوریو را در آنجا اجرا می کند. در سال 1346 موسیقی فیلم عروس دریا و الماس 33 را می نویسد. پس انحلال ارکستر فرابی، مدرسه ی موسیقی رادیو - تلویزیون ایران را تأسیس می کند و گامهای مثبت و موفقی در تربیت خواننده و نوازنده برای این سازمان برمی دارد. حنانه در نخستین جشن هنر شیراز قطعه کاکوتی را که یکی از غنی ترین آثارش محسوب می شود، با ارکستر مجلسی تلویزیون اجرا می کند و موفق به دریافت جایزه ی گراندماسیون می شود. در دومین جشن هنر نیز قطعه ی کاپریس برای پیانو و ارکستر به رهبری فرهاد مشکات اجرا می شود. تصنیف این قطعه که یکی از قوی ترین آثار پیانوی حنانه برای موسیقی ایرانی و با هارمونی شخصی اوست، از سال 1955 در رم شروع شد و تا آخرین سالهای زندگی حنانه چندین بار تغییر یافت و به گفته خود او، آن چیزی نشد که او می خواست و به همین دلیل حنانه آن را «کاپریس لعنتی» می نامید. ویرایش سوم این اثر اخیرآ با اجرای امیرعلی حنانه در استودیو ضبط شده است. در سال 1350 جایزه بهترین موسیقی فیلم (فرار از تله) نصیب حنانه می شود. موسیقی فیلم گرگ بیزار در فاصله سالهای 51 و 53 نوشته می شود و از سال 1354 موسیقی فیلم را کنار می گذارد و به تحقیق ادامه می دهد.
چاپ اول کتاب گامهای گمشده در سال 1357 منتشر می شود و سال های بعد نوبت به تحقیق درباره موسیقی قدیم ایران و تالیف و ترجمه کتابهاب ارکستراسیون(جلد دوم)، فرهنگ موسیقی و ترجمه و تفسیر «مقاصدالالحان» می رسد. در سال 1366 موسیقی مجموعه تلویزیونی هزاردستان و در سال 1367 موسیقی فیلم «سلام، سرزمین من» ساخته می شود. این آخرین فیلم سینمایی است که حنانه موسیقی اش را می نویسد. امپرومپتو راگیا آخرین اثر حنانه، برگرفته از تم اصلی موسیقی فیلم سلام، سرزمین من، قطعه ای است در دو موومان که مانند قطعه لالایی (1356) برای پیانو و بر اساس هارمونی خاص حنانه نوشته شده است (راگیا بر گرفته از شعر راگیا سروده شهین حنانه است).
زنده یاد مرتضی حنانه در 24 مهر 1368 به علت بیماری سرطان، چشم از جان فرو بست و در 29 مهر در امام زاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. روانش شاد و یادش گرامی باد.
http://awaz.blogfa.com/post-1.aspx
|